Polska pod lodem 4

Abstrakt

Krzywą względnych zmian poziomu morza skonstruowano na podstawie 314 dat radiowęglowych osadów pochodzących z różnych środowisk lądowych i morskich. Próbki do datowań pobrano z 163 stanowisk zlokalizowanych na obszarze polskiej części południowego Bałtyku i przyległej strefy brzegowej. Przy konstruowaniu krzywej wykorzystano również relikty różnych form związanych z rozwojem strefy brzegowej oraz zasięgi powierzchni erozyjnych, zlokalizowane na profilach sejsmoakustycznych.

W późnym plejstocenie i wczesnym holocenie, między 13,0 i 8,5 tys. lat BP, poziom wody trzykrotnie wzrastał i opadał, a zakres wahań dochodził do 25-27 m. Poziom wody obniżał się w skrajnych przypadkach w tempie do ok. 100-300 mm/rok, a tempo wzrostu dochodziło do ok. 35-45 mm/rok.

W późnym boreale, ok. 8,5 tys. lat BP, Bałtyk uzyskał stałe połączenie z oceanem na poziomie niższym od obecnego o ok. 28 m.

Do początku okresu atlantyckiego poziom morza wzrósł do ok. 21 m poniżej współczesnego poziomu morza (p.p.m.).

W okresie 8,0-7,0 tys. lat BP poziom morza wzrósł do 10 m p.p.m., w średnim tempie ok. 10 mm/rok.

Do końca okresu atlantyckiego poziom morza wzrósł do 2,5 m p.p.m., a tempo wzrostu zmalało do ok. 2,5 mm/rok. W pierwszym tysiącleciu okresu subborealnego poziom wody wzrósł do ok. 1,1-1,3 m, a do końca tego okresu do ok. 0,6-0,7 m niższego niż współczesny.

W okresie subatlantyckim średni poziom morza zmienił się już nieznacznie.

Przebudowa glaciizostatyczna rozpoczęła się ok. 17,5 tys. lat BP i zakończyła ok. 9,2-9,0 tys. lat BP.

Całkowity zakres podniesienia (total uplift) w tym okresie wyniósł ok. 120 m. Maksimum prędkości ruchów wznoszących, dochodzące od ok. 45 mm/rok, wystąpiło w okresie ok. 12,4-12,2 tys. lat BP. W okresie od ok. 9,0 do ok. 7,0 tys. lat BP przez obszar południowego Bałtyku migrowało nabrzmienie brzeżne, a w okresie od ok. 7,0 do ok. 4,0 tys. lat BP wystąpiły ruchy obniżajace.

Linia brzegowa południowego Bałtyku w późnym plejstocenie i wczesnym holocenie kilkukrotnie uległa szybkim i znacznym przemieszczeniom. Zmieniła położenie w tempie od kilkudziesięciu metrów do kilku kilometrów rocznie. Procesy te rozgrywały się na powierzchni dna morskiego położonej w tej chwili na głębokości od ok. 55 do 25 m p.p.m. i w odległości 30-60 km od dzisiejszego wybrzeża. W środkowym holocenie linia brzegowa przemieściła się ku południowi od ok. 60 km w Zatoce Pomorskiej do ok. 5 km w Zatoce Gdańskiej.

Położenie linii brzegowej zbliżyło się do współczesnego w końcu okresu atlantyckiego. W późnym holocenie dominowały procesy wyrównywania wybrzeży, a linia brzegowa stopniowo zbliżała się do obecnego położenia.

/bibliotekanauki.pl/articles/1187381