Роль коренных народов в войне на Тихом океане

niepoprawni.pl 2 часы назад

Według podręcznika do historii do szkoły podstawowej, cała Indonezja czy Andamany był po stronie Aliantów. W rzeczywistości - nie było wcale tak pięknie.

W polityce wewnętrznej regiony Azji Południowo-Wschodniej były zbyt rozdrobnione politycznie lub małe (z wyjątkiem Wietnamu) by skutecznie stawiać opór bez zjednoczenia - a z tym bywało bardzo różnie. Mimo tego część podjęła walkę bądź wykorzystała administrację do oporu cywilnego. Ale bywało też zupełnie odwrotnie. Niektórzy grali choćby na dwa fronty.

Państwo Birma (nie istniejące przed wojną)

Burma Independence Army (BIA) XII 1941 – VIII 1942- na wejściu do kraju: ≈ 2 300 żołnierzy (227 Birmańczyków + 74 Japończyków). Po ofensywie na Rangun: 18 000 – 23 000 ochotników (część nieewidencjonowana).
Burma Defence Army (BDA) VIII 1942 – VIII 1943– utworzona z 3 000 wybranych weteranów BIA (regularne bataliony szkolone przez Japończyków)
– po uzupełnieniach w 1943 r.: ≈ 9 000 żołnierzy.
Burma National Army (BNA)VIII 1943 – III 1945 (po utworzeniu państwa Ba Maw) – 7 batalionów + oddziały wsparcia: 11 000 – 15 000 ludzi pod gen.
Szczyt zorganizowanych sił birmańskich wiernych Tokio przypada na rok 1943: ok. 15 000 w BNA + kilka tysięcy niedoszkolonych rekrutów BDA w odwodzie.
Wcześniejsze 23 000 z BIA było masą ochotników, z których Japończycy zostawili tylko najlepiej rokujących, resztę rozwiązując.
27 marca 1945 r. BNA przeszła na stronę aliantów i przejęła władzę w Birmie (tzw. Powstanie Antyfaszystowskie) – odtąd występowała jako Patriotic Burmese Forces i urosła do ~20 000, ale już przeciwko Japonii.

Indonezja

„Państwo sułtanów” ( i innych monarchów) – jak zachowali się wybrani władcy lokalni wobec Japonii (1942-1945)?

Java - Hamengkubuwono IX, Sułtanat Yogyakarta - kolaboracja taktyczna – władca przyjmuje stopień chūjō (gen. majora) w armii 16-tej, państwo dostarcza ludzi do Heiho. Zachował suwerenność i później pomógł nacjonalistom-republikanom
Kalimantan Wsch. - Aji Muhammad Parikesit, Sułtanat Kutaijawna - współpraca – przysięga „Tenno Heika” i władca otrzymuje japoński tytuł Koochi. Rządził dalej jako narzędzie IJN.
Nusatenggara (Wyspy Sundajskie) - Muhammad Kaharuddin III, Sułtanat Sumbawa i Muhammad Salahuddin, Sułtanat Bima oba bo stronie Japonii – Japończycy w 1942 przekształcają ich armie lokalne w oddziały Keibitai. Po 1945 zaakceptowali republikę, ale reputacja "japońskich sojuszników" przylgnęła.
Sumatra, Riau - Syarif Kasim II, Sułtanat Siak Sri Indrapura - opór – odmowa dostarczania robotników romusha. Finansował podziemie, w 1945 oddał skarb Siaku na rzecz RI Academia.
MolukiIskandar Jabir Syah, Sułtanat Ternate - otwarta wrogość – przekazywał aliantom dane wywiadowcze; w 1945 sułtan ewakuowany przez komandosów Z-Force (Operacja Opossum) ponownie objął tron po kapitulacji Japonii.
Kalimantan Zach. (Borneo) - 12 sułtanatów: Pontianak, Sambas, Ketapang, Sukadana, Simpang, Kubu, Ngabang, Sanggau, Sekadau, Tayan, Sintang, Mempawahzbiorowy opór – Japończycy oskarżają ich o „spisek”; wszyscy sułtani straceni 1943-44 (zbrodnia Mandor). Państewka bez głowy przez jakiś czas

Dlaczego takie różnice?

Polityka „Musyawarah Para Sultan”. Tokio oferowało lojalnym sułtanom rangę generała-gubernatora i utrzymanie dworu – stąd część (Java, Kutai, Sumbawa) zgodziła się na współpracę.
Brutalność marynarki na Borneo. Dowództwo 2-ej Floty uznało władców za potencjalnych sprzymierzeńców Aliantów – stąd masowe egzekucje w Mandor.
Tradycje - Sułtanty Ternate i Siaku miały długoletnie relacje z holenderskim lub brytyjskim podziemiem; odrzucili „Wielką Azję” i w końcu weszli w sojusz z aliantami.

Spośród ok. indonezyjskich sułtanatów istniejących w chwili japońskiej inwazji co najmniej pięciu otwarcie kolaborowało, a co najmniej czternastu (głównie w Kalimantanie, Ternate i Siaku) sprzeciwiło się jej lub zostało za ten sprzeciw represjonowanych

Malezja

Postawa dziewięciu władców państw sułtańskich Półwyspu Malajskiego (Johor, Kedah, Kelantan, Negeri Sembilan, Pahang, Perak, Perlis, Selangor, Terengganu) wobec Japonii - stan na połowę 1945 r.

Johor – sult. Ibrahim pozostał na tronie. Otwarta kooperacja (utrzymywał przyjaźń z gen. Yamashitą, brał udział w japońskich uroczystościach, wystawiał robotników romusha)
Kedah – sult. Badlishah (od XII 1943) zdetronizowany przez Japończyków i Tajów na 11 mies. Sprzeciw – odmówił przysięgi na lojalność, wspierał siatkę Force 136
Kelantan – sult. Ismail - zachował władzę, ale bez pensji; pod okupacją Tajlandii (prowin. Kalantan). Sprzeciw polityczny – spóźniał się na ceremonie, odmawiał kontyngentów roboczych; wysyłał dane brytyjskim oficerom OSS
Negeri Sembilan – Y.d.P. Besar Abdul Rahman - pozostał. Grał na dwa fronty – podpisywał zarządzenia Kempeitai, ale tolerował ukrywających się partyzantów malajskich.
Pahang – sult. Abu Bakar - internowany - potem przywrócony. Atywny opór – pałac stał się kanałem łączności Force 136 z partyzantami Senoi Praaq.
Perak – sult. Abdul Aziz - pozostał - kooperacja (zachował radę MASCUA, uczestniczył w ceremoniach, ale nie wystawił oddziału bojowego)
Perlis – raja Syed Alwipozostałpełna akceptacja okupanta - pozwolił formować kompanii Giyūtai; odznaczony Orderem Wschodzącego Słońca
Selangor - sult. Hisamuddin (do I 1943) - sult. Musa Ghiatuddin (instalowany II 1943). Hisamuddin obalony za odmowę współpracy - władzę przejął brat. Musą. Sprzeciw (Hisamuddin)/pełna kolaboracja (Musa) – nosił stopień shōshō, agitował za „Wielką Azją”.
Terengganu – sult. Sulaiman († XI 1942) - zmarł 1942; tron nieobsadzony do kapitulacji. Brak wyraźnego stanowiska (rada krajowa lawirowała).

Co przesądzało o postawie?

Presja Tokio i Bangkoku – cztery sułtanaty (Kedah, Kelantan, Terengganu, Perlis) weszły w strefę wpływów - Tajlandii; tamtejsi władcy musieli wybierać między lojalnością a detronizacją.
Własne interesy dynastyczne – w Johor i Perlis państwa zgadzały się na wszystko, by utrzymać przywileje gospodarcze.
Kanały alianckie – Pahang czy Kedahu leżały blisko dżungli, gdzie działały brytyjskie oddziały specjalne (Force 136); łatwiej było im prowadzić współpracę

Wietnam

Pozycja cesarza Bảo Ðại (Đại Nam/Annam) w okupowanych przez Japonię Indochinach – od września 1940 do 8 marca 1945 r.

IX 1940 – IV 1941 - Japoński korpus ekspedycyjny zajmuje Tonkin, ale pozostawia administrację mandarynów, jak i urzędników Vichy. Formalnie przez cały czas obowiązuje Traité de Protectorat (1884). Japończycy stacjonują w bazach. Bảo Ðại przyjmuje komunikat o „wzajemnej przyjaźni” i… milczy. Nie składa deklaracji lojalności ani wobec Tokio, ani wobec Wolnej Francji.
1941 – 1943 - „Trójwładza”: Stacjonują - Decoux + Sztab 38. Armii IJ. Pałac w Huế co miesiąc wizytowany przez oficerów Kempeitai; Japończycy naciskają, by cesarz publicznie potępił aliantów. Odmawia takich wystąpień, ale przyjmuje Order Wschodzącego Słońca (1942) –; równocześnie odmawia poparcia pro-japońskiego pretendenta Cường Để
1942 - Reformy „Annamizacji” (język Quốc Ngữ w szkołach, Akademia Hue). Zwiększenie prestiżu dworu. Cesarz wykorzystuje chwilę, by tworzyć Radę Doradczą przy dworze i rozbudować pałacowy sekretariat – cicha gra o autonomię pośród rywalizujących sił.
1943–1944 - Japońska propaganda Wielkiej Sfery Dobrobytu Azji. Tokio chce zjednać dwór, ale jednocześnie wspiera daoizujących się nacjonalistów („Ðại Việt”, „Cao Ðài”). Bảo Ðại balansuje: – nie zakazuje działalności partii pro-japońskich w Hue, ale nie pozwala im wejść do pałacu. Sygnał: trwam przy układzie protekcyjnym, czekam na rozwój wypadków
X 1944 – II 1945 - Alianci na Filipinach; Tokio postanawia obalić Vichy. Japończycy kanałami dyplomatycznymi sondują, czy cesarz gotów jest proklamować zerwanie z postanowieniami traktatu z Francją. Odpowiada „lojalność wobec traktatów leży w naturze konfucjanizmu”. Czeka na rozwój wydarzeń.
8/9 III 1945 - Operacja “Meigo”: Japończycy rozbrajają garnizony francuskie. Wpływy Francji de facto wygasają. Generał Tsuchihashi składa Bảo Ðaiowi projekt deklaracji zerwania z wszelkimi przywilejami dla Franzuów Dopiero teraz cesarz podpisuje reskrypt z 11 III 1945: „Wiruất Bảo Đại chiếu thư” i zgadza się być głową pro-japońskiego, przechrzczonego państwa.

Bilans postawy (1940-III 1945)

Wietnam pozostawał lojalny wobec formalnego protektoratu francuskiego – do chwili, gdy Francuzi przestali istnieć jako siła faktyczna, zdolna ich obronić.
Nie współpracował masowo z Tokio, ograniczając się do gestów drobnych (order dla Cesarza, przyjmowanie attachés).
Nie wspierał ruchu oporu (Việt Minh, Wolna Francja); jego strategia to przeczekanie i ochrona własnej dynastii.
Gdy Japonia siłą usunęła francuzów, Bảo Ðại – nie mając już oparcia w realnej armii francuskiej – zaakceptował japoński scenariusz (marzec-sierpień 1945).

Kambodża

Od kapitulacji Francji (VI 1940) do japońskiego zamachu stanu (9 III 1945).

VI 1940 – IV 1941 - panowanie króla Sisowatha Monivong - od IX 1940 w północnym Tonkinie stacjonują oddziały 5. Frontu japońskiego, ale wewnętrzne rządy w Kambodży wciąż niezmienne
• XII 1940 – IV 1941 - toczy się wojna francusko-tajska; Kambodża traci Battambang i Siem Reap na rzecz Tajlandii. Monivong zachowuje lojalność wobec Francji. Nie podejmuje żadnego dialogu z Tokio ani Bangkokiem; w depeszach do Decoux prosi jedynie o gwarancje nietykalności stolicy. Umiera (23 IV 1941) nie podpisawszy żadnego aktu politycznego.
IV 1941 – IX 1943 - pierwsze 2 lata rządów króla Norodoma Sihanouka. Królem zostaje 18-letni książę Sihanouk.
Japonia ogranicza się do baz wojskowych; sprawy cywilne pozostają niezmienne (trójwładza). Sihanouk publicznie deklaruje wierność traktatowi protekcji. Przyjmuje misje wojsk japońskich, ale nie składa żadnej formalnej przysięgi wobec cesarza. Toleruje aresztowanie mnicha-agitatora Son Ngoc Thanh (VII 1942), prosząc jedynie o łagodny wyrok.
X 1943 – II 1945 - Tokio intensyfikuje propagandę o „Wielkiej Sferze Dobrobytu”; naciska, by władcy Azji Południowo-Wschodniej potępili aliantów i uznali się sojusznikami Japonii.
Francuzi proponują „romanizację” alfabetu khmerskiego.– Sihanouk odmawia publicznego radia-manifestu przeciw aliantom, ale przyjmuje japoński Order Wschodzącego Słońca.
W sporze o alfabet staje po stronie Francji – wprowadza reformę zaprojektowaną w 1943 r.
9 III 1945 – akcja armii japońskiej („Meigō Sakusen”). Japończycy rozbrajają chroniące króla garnizony francuskie, internują Decoux, proponują władcom „niepodległość w sojuszu z Japonią”. 11 III 1945 Sihanouk wydaje reskrypt Wiruất Bảo Đại chiếu thư – zrywając wszystkie traktaty z Francją i przyjmując protekcję Tokio.

Sedno postawy Sihanouka (1941--III 1945)

Lojalność wobec Vichy – aż do klęski 9 marca 1945 r. król nie naruszył żadnego układu z Francją; był dla nich cennym sojusznikiem.
Uprzejma neutralność wobec Japonii – utrzymywał kontakt, przyjmował odznaczenia, ale konsekwentnie odkładał decyzję o formalnym sojuszu.
Brak własnej inicjatywy – nie współdziałał z wietnamskim czy laotańskim ruchem oporu; jego strategia to przeczekać i ocalić kraj
Dopiero po zniknięciu Francuzów (III 1945) – zaakceptował japoński scenariusz.

Filipiny

Sułtanat Sulu - dwuwładza

I 1937 – X 1950 - Sułtan Jainal Abirin II (tambuyong). Popierali go USA i Filipińscy dowódcy partyzanccy; po 1944 gen. Douglas MacArthur. Od 1942 r. dowodził armią, dostarczał wywiad dla 41 Dywizji, w VI 1945 spotkał się z MacArthurem w Zamboandze.
I 1937 – XI 1950 - Amirul Umara II (Ombra Amilbangsa). Popierała go Armia Cesarska Japonii (16-ta Armia). Uczestniczył w propagandowych uroczystościach „Wielkiej Azji” i zobowiązał się dostarczać robotników romusha.

Inne państwa i państewka Filipin (1942-45)

Konfederacja sultanatów Lanao (Maranao, Mindanao) - Sultan Alonto, Busran Kalaw, Dimaporo. Zbrojny opór. Armia Maranao co tydzień atakowała 108 Dywizję japońską. Bitwa pod Tamparan (IX 1942) rozbiła kompanię japońską.
Sultanat Maguindanao (Cotabato). Władca Datu Gumbay Piang. Opór: „Moro-Bolo Battalion” - współdziałanie z aliantami.
Wysocy datusi Lumadów i Igorotów (północny Luzon) - władcy lallakay i baknang (bez tytułu sułtańskiego). Opóru: wysłali własne oddziały i prowadzili partyzantkę.
Przypadki akomodacji (funkcje cywilne) - władca Domocao Alonto (maranao, wrzesień 1943–III 1944). „Podwójna gra” – przyjął pozycję od Japończyków, jednocześnie nakazał przerzucać broń partyzantom.
Brak wyraźnych państw pronippońskich––Poza Amilbangsą żaden uznany sułtan ani datu nie ogłosił lojalności wobec Tokio na dłuższą metę.

Kluczowe wnioski

Sułtan Sulu był podzielony na dwa obozy. Legitymistycznie silniejszy Jainal Abirin II współpracował z Amerykanami; Ombra Amilbangsa przyjął protekcję japońską
Zdecydowana większość rdzennych władców muzułmańskiego Południa (Moro) – sultanaty Lanao i Maguindanao – walczyła z Japończykami u boku filipińsko-amerykańskiej guerrilli.
Jednostkowe przypadki „kolaboracji” miały raczej charakter taktycznej akomodacji (przyjęcie funkcji cywilnej, by chronić ludność), a nie ideologicznego sojuszu z Tokio.
Japończycy oparli administrację na Bureau of Constabulary i marionetkowej republice w Manili, a nie na tradycyjnych dynastiach – poza próbą wykorzystania Amilbangsy w Sulu.

Państewka Shan

W większości Shanów stanęło po stronie aliantów; otwartych „klientów” Tokio-Tajlandii było zaledwie czterech

Przeciwko Japonii - 22 państewek - udzielali wywiadu alianckiemu Force 136 i chińskiej 6. Armii, pozwalali brytyjskim oficerom SOE rekrutować drużyny Karenów i Kachinów; część (Hsipaw, Yawnghwe, Lawksawk) ewakuowała rząd wraz z wojskami chińskimi i wróciła z oddziałami w 1944 r. Sao Shwe Thaik, Yawnghwe – późniejszy prezydent całej Birmy dowodził wojskiem w dolinie Nam Pane.
Sao Kya Hkeng, Lawksawk – rodzina rzadząca uciekła przed Japonią, wspierała rajdy Force 136.
Jawna lub półjawna kolaboracja - 4 państewka wschodnich Shanów przekazanych pod okupację Tajlandii (operacja Saharat Thai Doem). Kengtung, Möng Pan, Möng Ton, Möng Hsāt. Przyjęli nominacje w armii tajskiej (Phayap Army) i dostarczali ludzi do prac na drogach dla 15. Armii japońskiej. Sao Sai Long, Kengtung – gość sztabu tajskiego w Chiang Mai; stolica Kengtung użyta jako kwatera Phayap Army.
Nie-jednoznaczni - 8 państewek - Sawbwa Mawkmai, Kehsi, Mongmit i kilku mniejszych księstw w dolinie Nam Tu. - terytoria znajdowały się na froncie; płacili dostarczali żywnoś obu stronom, ale nie wysyłali regularnych oddziałów po stronie Tokio.

Skąd ta dysproporcja?

Tajskie zajęcie „Trójkąta Złotego” – tylko cztery najbardziej wysunięte na wschód państewka znalazły się pod realną, dwuletnią okupacją tajsko-japońską (1942-45)
Brytyjskie i chińskie siły specjalne – reszta Shanów doświadczyła dżunglowej wojny partyzanckiej kierowanej z Kunmingu; Sawbwa z obawy przed sankcjami po wojnie (i z nadzieją na zachowanie przywilejów) woleli pomagać aliantom (tajne składy żywności, przewodnicy, sabotaż mostów).
Brak japońskiej „indigenizacji” – Tokio nie stworzyło armii shanskiej na wzór indonezyjskiej PETA; w zamian ściągało robotników romusha, co pogłębiało niechęć lokalnych rządów

W efekcie, gdy w sierpniu 1945 r. 36. Dywizja brytyjska weszła do Lashio, żaden znaczący sawbwa nie próbował bronić kolaboracyjnego status quo; wszyscy natychmiast uznali powrót Brytyjczyków i – miesiąc później – antyjapońskiego, zjednoczongego rządu birmańskiego.

Wyspy Salomona

Jak zachowali się tradycyjne państewka („wodzostwa”), Wysp Salomona w latach 1942-45?

Pro alianccy (Australia --> USA) - sojusz z 90 % z ok. 250 lokalnych wodzostw. Wodzowie wystawili zwiadowców dla Coastwatchers. Wywiad, ukrywanie rozbitków, przewodnictwo USMC w dżungli. Jacob Vouza (wódz, Guadalcanal) – bohater. Wódz Kaleko (Vella Lavella) – sieć łodzi dla ewakuacji 330 lotników
Neutralni/bierni - Kilkunastu wodzów (głównie małe atole Santa Cruz & Duff Islands) ogłosiło „nie wtrącamy się”; oddali dżunglę partyzantom, żywność obu stronom za muszle kauri. Brak otwartego poparcia dla Tokio; żadnych działań zbrojnych.
Kolaboracja z Japonią - maksimum 3-4 wodzostwa - niewielkie siły plemienne walczyły dla Tokio, przewodnictwo w dżungli, dostarczenie drewna palmowego. Donoszenie o pozycjach Coastwatchers – wódz Aliki Koli (płn. Choiseul) – schwytany przez Marines I 1944.
Dwóch braci-wodzów Ringi – dostali japońskie tytuły; uciekli po krwawej pacyfikacji ich państewka.

Dlaczego prawie wszyscy stanęli przy aliantach?

Pamięć misji i handlu brytyjskiego – od 1893 r. kontakty z Londynem oznaczały medycynę, narzędzia, edukację; Japończycy kojarzyli się wyłącznie z wycinką
Natychmiastowa brutalność IJA – już w lutym 1942 w Nggela rozstrzelano 11 cywili za ukrycie misjonarza-Australijczyka; wiadomość rozeszła się po archipelagu.
System Coastwatchers – Brytyjsko-australscy oficerowie (Mason, Martin-Cleary, Read) działali w układzie patron-klient: zostawiali radio, lekarstwa i gwarantowali ewakuację rodzin.
Przywódcy adwentystyczni i katecheci – często byli szanowani we wsiach; Kościół SDA i Kościół Melanezyjski otwarcie wzywały do pomocy aliantom.

Podsumowanie – Padające często w relacjach amerykańskich określenie „Fuzzy-Wuzzy Angels” nie jest hiperbolą: w praktyce całe Wyspy Salomona (zaledwie kilka wyjątków) wspierały Brytyjczyków, Australijczyków i US Marines. Kolaboracja z Japonią ograniczyła się do pojedynczych przewodników przyfrontowych.

Palau

Rubak – starsi klanów 16 tradycyjnych państewek Babelthuap + para najwyższych wodzów: Ibedul (Koror) i Rubasech (Melekeok). (każde państewka miało oligarhiczny rząd dwóch/trzech panujących). Od 1914 r. pod kuratelą administracji japońskiej (Nan-yō Chō) – japończycy próbowali ograniczyć rolę natywnych rządów.

Współpraca z Tokio ~30–32 wodzów– Ibedul Tetchibér i Rubasech G. Reklai podpisali w 1942 r. zobowiązanie do „wsparcia cesarskiej administracji”. Oligarchowie Ngatpang i Aimeliik dostarczali działki pod uprawy manioku dla 14-tej Armii. Żadne państewko nie wystawiło zbrojnego oddziału – co najwyżej cywilne umocnienia.
Pomoc aliantom - 6–8 wodzów– wodzowie Ngchesar i Ngeremlengui utrzymywali kontakt z Robertem Synnotem (US Navy Coastwatcher) i dostarczali meldunki o ruchach IJN. Wodzostwo Ngaraard – Ucherbelau wraz z katechetą O. Muilu przeprowadził 17 alianckich jeńców na wyspę Ngercheu (1944). Po lądowaniu USMC na Peleliu (IX 1944) kilku rubaków z Aimeliik, Airai prowadziło Amerykanów ścieżkami przez mangrowce.
Jawna kolaboracja wojskowa - brak. Nieliczni młodzi Palauanie wcieleni do „teishintai” (lotnictwo pomocnicze) nie z decyzji wodzostw.

Dlaczego zdecydowana większość była tylko „biernie lojalna” wobec Tokio?

Brak realnej alternatywy – wodzowie nie mieli kontaktu z siłami alianckimi aż do 1944 r.

Surowa kontrola Kempeitai – za ukrywanie rozbitków groziły natychmiastowe represje (np. sprawa wsi Melekeok, VI 1943).

Brak uzbrojenia – Japończycy nie tworzyli oddziałów tubylczych; Palauanie stanowili robotników przy lotniskach Ngerur i Peleliu.

Kulturowe przywiązanie do „spokoju wsi” – rubak odpowiada przede wszystkim za ciągłość klanu; otwarty bunt narażałby na represje.

Mikronezja

Karoliny Zachodnie - Yap (“bulche”) - Ulithi-Woleai (laman) - 14 wodzostw - kooperacja – dostarczali zapasy kokosowe i pracowników; brak doniesień o współpracy typowo wojskowej. Odsyłali ludzi do robót w bazie Yap; nie wpuścili aliantów.
Truk (Chuuk) - wodzostwa każdej laguny - 22 (na siedmiu atoliach) - kilka pomagało coast-watcherom: np. wódz Tabel (Namonuito) dostarczał żywność patrolą USN (1944); reszta neutralna. Przewożenie meldunków łodziami do subtropikalnych wysp Hall Islands
Pohnpei i Kusaie (nahnmwarki; soumas) - z 11 wodzostw co najmniej 4 stawiało opór wywiadowczy: nahnmwarki Nanpei-Weite wspierał łączność do Australii. Coast-Watcheroom 1943-44 dostarczali dawali ryż i ostrzegali ludność przed japońskimi ruchami.
Wyspy Marschalla (Ralik-Ratak) - 10 wodzostw - dostarczyli robotników do Kwajalein i Jaluit; jeden (Iroij Lablab, Ailinglaplap) dostarczył zwiadowców IJA (1943). Wsparcie robocze
Guam - 8 maga’låhi (rad) wszystkie wsparły USN po desancie (VII 1944), wcześniej - opór (ukrywanie księży, jedzenia). Prowadzenie marines ścieżkami Fena, Fonte
Nauru - wodzowie-rzecznicy klanów - neutralni.

Dlaczego tak mało otwartej kolaboracji?

Brak oferty ze strony Tokio: Mikronezja zgodnie z Ligą Narodów miała być obszarem zdemilitaryzowanym. Japonia nie przewidywała przyjęcia tubylczych oddziałów (w przeciwieństwie do Indonezji czy Birmy), więc wodzosta nie miały jak „walczyć dla Japonii”.
Japończycy rekrutowali romusha lub represjonowali całe wioski do Rabaul; wodzowie zawiązali sojusz prawdopodobnie pod groźbą represji
Mission schools & stare kontakty z Amerykanami (zwłaszcza w Chuuk i Pohnpei) powodowały, iż część wodzostw chętniej pomagało ukrytym coast-watcherom niż okupantom.

Brunei

do XII 1941 - Sułtan Ahmad Tajuddin zgodził się, by Rezydent Brytyjski wystawił Brunei Volunteer Force i oddział „Special Police” (łącznie ≈200 ochotników) do obrony pól naftowych. Siła ta rozpadła się jeszcze przed pierwszym strzałem – 16-22 XII 1941 wojska 35 Brygady IJ-Army zajęły Belait, Tutong i stolicę bez walki.
XII 1941 – VI 1945 - okupacja japońska, prowincja Miri. Japończycy pozostawili sułtana u władzy, lokalny rząd prowadził sekretarz stanu Inche Ibrahim pod rozkazami garnizonu Miri. Sułtan pokazał się publicznie z generałem Maedą, przyjął Order Wschodzącego Słońca i sadził ryż w kampanii „samowystarczalności żywnościowej”. Alianci uznali te gesty za ceremonialną kolaborację bez znaczenia militarnego. Brak brunejskiego oddziału po stronie Japonii. O pojedynczych ucieczkach do partyzantki Sarawaku (North Borneo Volunteer Force) źródła mówią łącznie o kilkunastu osobach – nie powstała żadna rodzima grupa walcząca z Japonią.
VI–VIII 1945 - desant australijski. Sułtan powitał 9 Dywizję AIF w stolicy 17 VI 1945. Dochodzenie aliantów wykazało, iż nie współpracował czynnie z Japonią – pozostał pod ochroną wojsk alianckich w pałacu. Miejscowi Malajowie i Dusuni służyli Australijczykom jako przewodnicy, ale była to improwizacja frontowa – ich liczby nie przekraczały 100-150 nosicieli.

Jak oceniać „stanowisko Brunei”?

Przed inwazją sułtan był lojalny wobec Brytyjczyków i zgodził się na rekrutację ochotniczego oddziału.
Po 22 XII 1941 (brak garnizonu alianckiego). Brunei nie miało pola manewru militarnego. Sułtan zachował władzę, co alianci po wojnie uznali za wymuszone i „bez istotnej współpracy”.
Rzeczywiste kolaborowanie ograniczyło się do kilku urzędników cywilnych; nie istniała ani jedna brunejska formacja zbrojna walcząca u boku Japonii.
Społeczny koszt wojny (romusha, konfiskaty ryżu, hiperinflacja „bananowych pieniędzy”) sprawił, iż Sułtanat witał powrót aliantów pozytywnie.

Papua Nowa Gwinea

Jak zareagowali Papuasi i Nowogwinejczycy, gdy w 1942 r. do ich wysp wkroczyła Armia Cesarska?

Regularni żołnierze - Papuan Infantry Battalion (od 1940). Patrole rozpoznawcze, zasadzki, przewodnicy dla oddziałów AUS/USA; przydomek „Green Shadows”. dostawy amunicji drogą Kokoda, ewakuacja rannych, budowa lotnisk
Papuasi zmuszeni lub skłonieni do pracy dla Japonii - Sztab 17. Armii oraz garnizon Rabaul ≈ 2 300 tragarzy (2 000 z Rabaul + 300 z północy Papui) Przenoszenie zaopatrzenia Kokodą w stronę Buna-Gona; wysokie dezercje, wielu zabitych za nieposłuszeństwo. Aktywna kolaboracja zbrojna - brak formacji etnicznych; incydentalnie pojedynczy przewodnicy oceniani na < 500 osób. Sporadyczne wystąpienia lokalnych notabli, kilka patroli przewodników, nieliczni strażnicy obozów jeńców

Co decydowało o takiej dysproporcji?

Stosunek do białych – Papuasi od początku XX w. mieli styczność z australijczykami i nie traktowali jej jak wroga; Japończyków postrzegali jako najeźdźców.
Zachowanie okupantów – po pierwszych masakrach w Aitape, Buna i Rabaul (1942) poparcie wiosek dla ANZAC-ów wzrosło, dezercje z japońskiego kieratu były masowe.
System ANGAU – Australijczycy starali utrzymywać komunikaty z wodzami klanów; to dawało przewagę moralną.
Brak japońskiej polityki indigenizacji – Tokio nie próbowało użyć papuańskich batalionów, jak PETA w Indonezji

Ponad 50 000–55 000 rdzennych mieszkańców Papui-Nowej Gwinei służyło sprawie alianckiej (od żołnierzy PIB/NGIB po słynnych „Fuzzy Wuzzy Angels”), a liczba świadomych kolaborantów japońskich nie przekroczyła kilkuset.

Andamany?

U archipelagu nie było państw w zachodnim sensie: każda z czterech grup autochtonicznych – Jarawa, Onge, Sentinelsi i Wielcy Andamańczycy – żyło w niewielkich, egalitarnych zespołach łowiecko-wędkarskich bez hierarchii, armii i tradycji służby u obcych.

Wyspa Wielki Andaman (Port Blair, Bamboo Flat) – wiosną 1942 Japończycy zajęli Port Blair; posterunek Andamanese Home Guard (18 Wielkich Andamańczyków) rozwiązany, ludzi zmuszono do uprawy warzyw dla garnizonu. Kilkunastu Jarawa z południowej dżungli zapędzono do rąbania drewna w Haddo. Jarawa – kilka ataków rdzennych sił na japońskie patrole; brak danych o zabitych po obu stronach.
Archipelag Ritchie (Onge) - Japońskie łodzie patrolowe podchodziły tylko po wodę kokosową; nie zakładano posterunków. Onge wycofali siły w głąb dżungli. Nie zanotowano kontaktu zbrojnego ani współpracy
Północny Sentinel - Ani Brytyjczycy, ani Japończycy nie lądowali na wyspie. Brak kontaktu = brak udziału
Operacje alianckie (1943-1945) - Brytyjskie komando “Special Operations Group” lądowało raz (II 1944) na Little Andaman – bez udziału tubylców. Jarawa – ostrzegawcze strzały w kierunku białych, potem wycofanie się w las.

Dlaczego tak to wyglądało?

Minimalny kontakt kulturowy – przed 1942 r. żadna grupa, poza częścią Wielkich Andamańczyków, nie utrzymywała stałych relacji z Brytyjczykami; nikt nie znał hindi ani angielskiego na tyle, by negocjować.
Strategia „ucieczki w las” – Jarawa i Onge reagowali na każdego obcego (brytyjskiego, japońskiego, indyjskiego) tak samo od dziesięcioleci: błyskawiczne opuszczenie wybrzeża albo zasadzka i natychmiastowe wycofanie.
Polityka Japonii – garnizon (ok. 3 000 żołnierzy IJA/IJN) koncentrował się na budowie baz w Port Blair; rdzennych uznawano za nieprzydatnych wojskowo – próbowano ich jedynie wykorzystywać jako leśną siłę roboczą.

Rdzenni Andamańczycy nie walczyli po żadnej ze stron i nie wstępowali do żadnych formacji wojskowych.

Читать всю статью