«Юстиция» требует ликвидировать незаконную Палату по профессиональным спорам Верховного суда

W ostatnich tygodniach wokół projektowanej ustawy o przywróceniu prawa do niezależnego sądu toczy się gorąca debata. Ministerstwo Sprawiedliwości wycofało się z planów likwidacji Izby Odpowiedzialności Zawodowej (IOZ) Sądu Najwyższego, co spotkało się z ostrą reakcją ze strony sędziowskiego stowarzyszenia Iustitia. W swojej uchwale zarząd tej organizacji domaga się powrotu do pierwotnej wersji projektu, która przewidywała likwidację tego organu.

Początkowy projekt ustawy: likwidacja dwóch izb SN

Pod koniec kwietnia 2025 roku na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości opublikowano projekt nowelizacji ustawy pod hasłem „przywrócenia prawa do niezależnego i bezstronnego sądu”. Projekt zakładał likwidację dwóch kontrowersyjnych izb Sądu Najwyższego:

• Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (IKNiSP)
• Izby Odpowiedzialności Zawodowej (IOZ)

Założeniem było usunięcie tych organów jako naruszających standardy niezależności wymiaru sprawiedliwości. Jednak już 13 maja 2025 r., czyli niespełna trzy tygodnie później, resort opublikował nową wersję projektu, w której zniknął zapis o likwidacji Izby Odpowiedzialności Zawodowej.

Decyzja resortu: brak orzeczeń międzynarodowych?

Wiceminister sprawiedliwości, sędzia Dariusz Mazur, tłumaczył decyzję o pozostawieniu IOZ tym, iż nie ma jednoznacznych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE ani Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, które negatywnie oceniałyby funkcjonowanie tej izby.

„O ile orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE i ETPC jednoznacznie stwierdzają, iż Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (IKNiSP) nie spełnia wymagań niezależnego i bezstronnego sądu ustanowionego ustawą, to odnośnie Izby Odpowiedzialności Zawodowej (IOZ), póki co, nie ma ani jednego takiego orzeczenia” – powiedział wiceminister.

Reakcja Iustitii: nie można ignorować polskich sądów

Stowarzyszenie Iustitia we wtorek 13 maja 2025 roku przyjęło uchwałę, w której krytycznie odniosło się do zmian wprowadzonych przez resort sprawiedliwości. Zarząd organizacji domaga się powrotu do pierwotnego założenia – likwidacji Izby Odpowiedzialności Zawodowej.

W dokumencie podkreślono, iż Ministerstwo Sprawiedliwości pomija stanowiska polskich sądów, które wskazują na naruszenia związane z funkcjonowaniem IOZ. Przywołano m.in. postanowienie składu orzekającego IOZ z dnia 7 lutego 2024 roku (sygn. akt II ZIZ 14/23), w którym stwierdzono, iż izba ta jest „organem wadliwym strukturalnie i ustrojowo”.

Dodatkowo, sześć spośród jedenastu członków IOZ zostało powołanych z udziałem wadliwie utworzonej Krajowej Rady Sądownictwa. Resort zignorował również orzeczenie trzech połączonych Izb Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2020 roku (BSA I-4110-1/2020), które wskazywało, że:

„Nienależyta obsada sądu zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek KRS, ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z 2017 r.”

Dlaczego likwidacja IOZ jest kluczowa dla niezależności sądów?

Kwestia niezależności sądów należy do podstawowych wartości unijnych i obowiązków wynikających z Konwencji Praw Człowieka. Pomimo braku orzeczenia TSUE lub ETPC wobec IOZ, faktem pozostaje, iż jej funkcjonowanie budzi wątpliwości zarówno prawne, jak i etyczne.

Sędziowie wskazują, iż choćby jeżeli nie ma decyzji międzynarodowego trybunału, to polskie sądy wielokrotnie wyrażały pogląd, iż IOZ narusza zasady niezależności i legalności. Pozwalanie na dalsze działanie tej instytucji może prowadzić do kolejnych przypadków anulowania wyroków oraz blokowania postępowań przed sądami unijnymi.

Iustitia: czas na odpowiedzialność za reformy sądownicze

Na zakończenie uchwały zarząd Iustitii wskazał, iż organizacja oczekuje od Ministerstwa Sprawiedliwości „zmiany stanowiska i powrotu do tej wersji projektowanych regulacji, w myśl których Izba Odpowiedzialności Zawodowej – jako twór niebędący niezależnym sądem – ulega likwidacji”.

„Nie można dopuścić do sytuacji, w której dyscyplinarna rola nadzoru sędziowskiego pozostaje w rękach organu, którego niezależność została podważona przez same polskie sądy” – dodali sędziowie.

Podsumowanie

Sprawa Izby Odpowiedzialności Zawodowej staje się kolejnym punktem sporu między rządem a środowiskiem sędziowskim. Chociaż resort sprawiedliwości uzasadnia decyzję brakiem orzeczeń międzynarodowych, to faktycznie istnieją polskie precedensy, które kwestionują legalność działania IOZ. Stowarzyszenie Iustitia wzywa do naprawy błędów systemu sądowniczego i likwidacji wszystkich instytucji, które mogą ograniczać niezależność wymiaru sprawiedliwości.