Bogdan Dobosz: Czy we Francji istnieje jeszcze naród?

Bogdan Dobosz https://pch24.pl/bogdan-dobosz-czy-we-francji-istnieje-jeszcze-narod/

Czym jest naród francuski w 2025 roku? Na takie pytanie usiłowali odpowiedzieć pisarze Charles Rojzman i Christophe Boutin. W lipcu, kiedy Republika świętowała swoje narodziny, tych dwóch myślicieli ostrzegało „przed cichą erozją narodu francuskiego: konsumpcjonistyczną globalizacją, egalitaryzmem kulturowym, który wymazuje historię oraz politycznym islamizmem podważającym fundamenty wspólnych więzi narodowych”. Katastroficzna wizja Francji to także „rozmyte granice, zanik wspólnej pamięci i suwerenności”.

Obydwaj dostrzegają też elity kraju, które są odcięte od zwykłych ludzi. Ich zdaniem brakuje dziś narodowej narracji i form jej przekazu, w którym normalnie rolę podstawową odgrywa szkoła, język i tradycje. Wizja tych elit to „rozdrobniona Francja, pozbawiona wspólnego projektu”. Przemyślenia obu autorów warto przedstawić, bo duża część ich wniosków odnosi się i do innych państw UE, w tym, niestety, i do Polski.

Gobalizacja, neokomunizm i islamizm\

Swoje przemyślenia autorzy zaprezentowali na łamach „Atlantico”. Charles Rojzman twierdzi, iż naród francuski „tkwi dziś w pułapce, a do jego symbolicznego rozkładu przyczyniają się trzy główne siły”. Wymienia tu procesy globalizacji rynku, które sprowadzają ludzi do roli konsumenta, „neokomunizm kulturowy”, który dąży do wymazania tradycji i świadomości przeszłości historycznej w imię abstrakcyjnego postępu, idee egalitaryzmu, a dodatkowo islamizm polityczny, który dąży do zastąpienia przynależności narodowej przynależnością globalnej „ummy”, pozbawionej lokalnych korzeni. Jego zdaniem te tendencje „mają jedną wspólną cechę: rozpuszczają to, co wspólne, osłabiają nasze dziedzictwo, sprawiają, iż jakiekolwiek przywiązanie do historycznej ciągłości staje się niemal podejrzane”.

Nakłada się na to kryzys zacierania granic kulturowych, symbolicznych i terytorialnych, które konstytuowały naród. Pisarz dodaje, iż nie będzie to nagłe zniknięcie Francuzów, bo naród francuski nie umarł, chociaż nie myśli już o sobie w tych kategoriach. „Francja istnieje, ale już się nie rozpoznaje, a rozbita, podzielona na segmenty społeczne i kulturowe, nie jest już w stanie wytworzyć formy politycznej zdolnej ją zjednoczyć”.

Oderwane od rzeczywistości pseudoelity

U źródeł tej sytuacji ma być „głęboki rozdźwięk: między pozbawioną korzeni elitą, która odwróciła się od historii i świata zwykłych ludzi, a milczącą większością, która nie identyfikuje się już z oficjalną proeuropejską narracją elit”. Nie ma wspólnego projektu, pamięci czy wspólnych instytucji, a następuje powolny rozpad kolejnych więzi społecznych. Elity pogardzają patriotyzmem i „tożsamością ludową”, codzienną kulturą zwykłych ludzi, jak gesty, święta, zwyczaje, język, jarmarki, tradycyjne obyczaje. „Kiełbasa staje się podejrzana, festyn wiejski postrzegany jest jako wykluczający, aperitif uliczny to ucieczka w tożsamość (…), nie cenimy już dziedzictwa, celebrujemy zerwanie, dekonstruujemy”. Christophe Boutin dodaje, iż „w obrębie tego, co nazwałby pseudoelitą, zawsze istniała silna tendencja do pogardy dla kultury ludowej”, ale teraz nabrała charakteru ideologicznego. Lewica ciągle wierzy, iż stworzy „idealny system”, a ich projekt jest „jedynie słuszny”.

Boutin wyjaśnia, iż „historycznie rzecz biorąc, naród zawsze był zakorzeniony w pewnej liczbie elementów”. Np. „naród ma terytorium, zakłada granice, zakłada wyraźne rozróżnienie” na swoich i obcych. w tej chwili trwa odgórne wymazywaniu narodu, jakim jest „europejska konstrukcja” i samo pojęcie granic staje się ulotne. Naród tworzy też swoje prawa. Jednak „pod ciężarem orzecznictwa, na przykład Europejskiego Trybunału Praw Człowieka”, prawo krajowe staje się drugorzędne wobec konstrukcji ponadgranicznych.

Problem przywództwa i suwerenności

Boutin zwraca też uwagę na brak przywództwa, „niezbędnego dla żywotności każdego narodu”. Nie musi to być choćby głowa państwa, czego przykładem jest Joanna d’Arc, która w pewnym momencie „uosabiała zryw narodowy”. Także generał Charles de Gaulle, w momencie kiedy uosabiał zryw narodowy w 1940 roku, nie był głową państwa”. Gaullizm przekazał jednak taką rolę prezydentowi, a Boutin zauważa, iż „w obecnej sytuacji nie możemy powiedzieć, iż Emmanuel Macron uosabia naród, w jakiejkolwiek dziedzinie i formie”.

Element najważniejszy trwania narodu to także jego suwerenność, a „bycie suwerennym oznacza możliwość swobodnego decydowania o swoich poczynaniach”. Tutaj mamy do czynienia z transferem kompetencji w ramach Unii Europejskiej, który „zniweczył tę ideę swobodnego podejmowania decyzji w wielu dziedzinach”. Boutin uważa, iż teza Emmanuela Macrona, który uważa, iż jednocześnie można mieć suwerenność europejską i suwerenność narodową, jest „oczywistą herezją”.

„Jesteśmy na rozdrożu”

Kolejny problem to „zacieranie dziedzictwa”. Wewnętrzny dyskurs historyczny, który panuje w ostatnich latach, „miał na celu przedstawienie francuskiej historii narodowej jako serii masakr, serii absolutnie katastrofalnych wydarzeń, za które Francuzi powinni dziś żałować, ponosić konsekwencje i przepraszać każdego dnia”. Historię narodu ma zastąpić wizja bezkonfliktowej przyszłości. Taka jest współczesna wizja integracji europejskiej, która stanowi próbę likwidacji narodów, jako źródeł wojny, waśni, przemocy. Konflikty jednak zawsze istniały i istnieją, mogą się przenosić z poziomu narodowego na wojny imperiów, bloków, waśnie społeczne, klasowe, wewnątrznarodowe. Boutin stwierdza jednoznacznie – „naród sam w sobie nie jest przyczyną wojny, a bardzo często może być podmiotem dialogu, negocjacji i rozmów”, znacznie skuteczniejszych, niż struktury ponadnarodowe..

Charles Rojzman opisując Francję mówi wprost – „jesteśmy na rozdrożu”. Destrukcyjną rolę odgrywa tu także imigracja. „W tym kryzysie musimy mieć odwagę, by powiedzieć jedno: masowa imigracja, jakiej doświadczyliśmy w ostatnich dekadach, nie jest neutralna. Wierzyliśmy, iż wszyscy zintegrują się naturalnie, ale aby się integrować, musi istnieć wspólna narracja, pamięć, którą można się dzielić” – i dodaje: „Potrzebujemy granic, nie z wrogości, ale dlatego, iż nie możemy wymagać od całych populacji, które przybyły z innymi odniesieniami, by przyłączyły się do narodu, który już nie opowiada swojej historii (…). Masowa imigracja sprowadza dziś ludność, która nie może lub nie chce się asymilować, ale która często jest wrogo nastawiona do narracji narodowej i historii tego kraju”. Pisarz dodaje, iż Francji „brakuje odwagi do wspólnego dobra, odwagi, by bronić tego, co otrzymaliśmy w spadku: nie jako twierdzy, ale jako żywego dziedzictwa”. Wyjście z tego impasu autorzy „Atlantico” widzą w możliwości pojawienia się silnego przywództwa, mało prawdopodobnej integracji Francuzów wokół idei „wspólnego wroga” lub odbudowie i zdefiniowaniu wspólnych mitów, co jednak po latach dekonstrukcji, „wydaje się szczególnie trudne”…. Perspektyw zatem nie widać.

Bogdan Dobosz